مدت زیادی بود که هرسال زمستانی که از راه می‌رسید، کم رمق‌تر از سال قبل بود و برفی که روزگاری تا کمر می‌بارید، داشت به خاطرات سال‌های دور می‌پیوست و کم کم زمستان حتی زور سرمای سابق را هم نداشت اما پیش بینی‌های هواشناسی امسال خبر از اتفاقات دیگری دارند.

چند روز پیش سحر تاجبخش، رییس سازمان هواشناسی کشور اعلام کرد که در زمستان امسال چند بارش سنگین برف را شاهد خواهیم بود و این وضع در کل کشور پیش‌بینی می‌شود.

از طرفی دیگر برخی متخصصان هم ورود به دوره خشکسالی را دلیل کم شدن بارش‌ها در زمستان‌های سال‌های گذشته می‌دانند و معتقد اند که این بارش‌ها می‌تواند آغازی برای ورود به دوره ترسالی باشد.

زمستان پربرف در انتظار ایران

می‌گویند در علم هواشناسی هرگز قطعیت صد در صدی وجود ندارد و خطا همواره حتی با پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها جز ثابت پیش بینی‌های هواشناسی است.

صادق ضیاییان، مدیرکل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با خبرآنلاین با تاکید بر این موضوع می‌گوید: پیش بینی‌های هواشناسی صد در صد صادق نیستند؛ چرا که اگر اینطور بود هیچ خسارت ناشی از این سیل، طوفان و ... در اروپا و آمریکا دیده نمی‌شد. اما موضوع حائز اهمیت میزان خطاست که در فصول مختلف سال متفاوت است. به طور مثال در ایران بیش‌ترین میزان خطا در پیش بینی‌های هوا شناسی متعلق به تابستان و بهار است.

به گفته وی علاوه بر فصل، خطا به ابعاد پدیده هم بستگی دارد و پدیده‌هایی که از نظر بعد زمانی و مکانی کوچک هستند میزان خطای بیشتری نسبت به پدیده‌های فراگیر دارند. از طرفی دیگر خطای پدیده‌های مختلف هم با یکدیگر متفاوت است مثلا دما پیش بینی پذیری خوبی دارد در حالی که پیش بینی بارش تگرگ سخت‌تر است.

معمولا پیش بینی‌های هواشناسی با فاصله‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از این فواصل، پیش بینی فصلی است. به طور مثال در اواخر تابستان پیش بینی شده بود که امسال پاییز بارندگی زیر میانگین است اما بارندگی زمستان بالای میانگین خواهد بود؛ اما وقتی از سه ماه قبل پیش بینی انجام می‌شود نمی‌توان گفت که احتمال وقوع آن صد در صدی است. ضیاییان معتقد است اعتبار این پیش بینی فصلی را در بهترین حالت و با پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها در حدود ۶۵ الی ۷۰ درصد است.

اما هرچقدر فاصله زمانی کم می‌شود پیش بینی دقیق‌تر می‌شود به طوری که متخصصان می‌گویند پیش بینی می‌شود که میانگین میزان بارندگی زمستان امسال بیشتر از سال‌های قبل است و با توجه به سرمای هوا این بارش عمدتا برف خواهد بود.

بهلول علیجانی، استاد علم اقلیم شناسی در گفت‌وگو با خبرآنلاین در این باره می‌گوید: در حال حاضر که در حال نزدیک شدن به زمستان هستیم، با ۷۰ درصد اطمینان پیش بینی می‌کنیم که زمستان بارش زیاد و به صورت برف خواهد بود و بارش اگر به صورت برف باشد سودش از باران بیشتر است، چرا که روی زمین می‌ماند و آرام آرام ذوب می‌شود و برخلاف بارش سنگین باران، سیلاب ایجاد نخواهد کرد.

زمستان امسال پایانی بر یک خشکسالی ۲۵ ساله؟

خشکسالی به دلیل گردش عمومی اتمسفر ایجاد می‌شود و هر بارشی که ما در سطح زمین داریم مربوط به بادهایی است که در ارتفاعات ۵۰۰۰ متری می‌وزند که به آنها گردش عمومی اتمسفر گفته می‌شود. وزش این بادها به گرمای کلی کره زمین وابسته است و زمانی که کره زمین گرم می‌شود این بادها به عقب و به سمت قطب رانده می‌شوند و سرزمین‌هایی مانند ایران از این بادها محروم و خشکسالی ایجاد می‌شود. این بادها که از دریای مدیترانه می‌آیند حامل رطوبت اند و عمده بارندگی‌های ما رطوبت‌شان را از دریای مدیترانه دارند.

کم آبی و پایین رفتن سطح آب‌های زیر زمینی از اصلی‌ترین پیامدهای این دوره خشکسالی است و بارش‌های زیاد جرقه امیدی برای حل این معضل در دل مردم است. متخصصان در این باره معتقد اند که امسال اگر بارش زیادی داشته باشیم و به زمین نفوذ کند قطعا اثر گذار خواهد بود و چنان‌چه این بارش به صورت برف باشد این امیدواری بیشتر خواهد بود.

علیجانی در این رابطه می‌گوید: ما تقریبا از سال ۱۳۷۴ وارد خشکسالی شدیم و تا پایان سال ۹۷ این خشکسالی واقعا شدید بود اما از فروردین ۹۸ بارندگی‌ها بالا رفت.

اما کم شدن بارش‌ها و گرم‌تر شدن زمستان‌ها تنها به جز گردش عمومی اتمسفر و خشکسالی مربوط نیست. گرمایش اتمسفر و کره زمین دلیل عمده‌تری است که تمام نقاط دنیا را در بر می‌گیرد. متخصصان می‌گویند که در ۱۵۰ سال گذشته دمای زمین چیزی در حدود ۱.۱ درجه گرم‌تر شده و این باعث شده که بادهای باران آور از عرض‌های کشور ما خارج و به سمت شمال بروند و نام این اتفاق تغییر اقلیم است.

به گفته استاد اقلیم شناسی،  تغییر اقلیم ضمن اینکه باعث خشکسالی در منطقه خاورمیانه و کشور ما شده، بی‌نظمی‌هایی را هم ایجاد کرده است؛ یعنی گاهی شاهد بارش‌های شدید و ناگهانی‌ای هستیم که سیلاب ایجاد می‌کند در صورتی که بقیه روزهای سال خشک خشک است و به همین دلیل ممکن است یک سال پرباران باشد و سال‌های دیگر خشک. اما اگر پر بارانی‌ها ادامه پیدا کند در آن زمان می‌توان امیدوار بود که از دوره خشکسالی عبور کرده و وارد ترسالی شده ایم.

مردم به پیش‌بینی‌های هواشناسی بی اعتماد اند؟

با وجود اینکه هنوز زمستان از راه نرسیده، پیش بینی‌های هواشناسی خبر از بارش‌های سنگین می‌دهند، هستند مردمی که به این پیش بینی‌ها بی اعتماد اند. نمونه بارز آن گیر کردن صدها خودرو زیر برف سنگین جاده رشت بود، در حالی که از چند روز قبل سازمان هواشناسی نسبت به بارش برفی سنگین هشدار داده بود.

اما مدیرکل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی بی اعتمادی را دلیل توجه نکردن مردم به هشدارهای هواشناسی نمی‌داند. او معتقد است: در حال حاضر که در شرایط کرونا هستیم و با اینکه به طور مرتب اعلام می‌شود که نباید سفر رفت، مردم همچنان سفر می‌روند. بنابراین بحث اعتماد به پیش بینی‌های هواشناسی نیست و مسئله فرهنگ اجتماعی است که چقدر ریسک پذیری دارد و مدیریت ریسک چطور انجام می‌شود.

ضیاییان ادامه می‌دهد: ما به طور مثال می‌گوییم که احتمالا پدیده‌ای مانند بارش سنگین در حال وقوع است و افراد بنا به فعالیتی که قصد دارند انجام  بدهند باید تصمیم بگیرند ریسک را قبول کنند یا نه؛ به طور مثال فردی ممکن است بخواهد رخت روی بند پهن کند و اگر باران ببارد ریسک زیادی انجام نداده اما بعضی فعالیت‌ها در این شرایط ممکن است جان افراد را به خطر بیاندازد یا هزینه سنگینی داشته باشد به طور مثال سفر برود و در راه گیر کند.

اگر چه ممکن است پیش بینی صد در صد وقوع نیابد چون بحث احتمالات و مدیریت ریسک است اما مدیریت ریسک یعنی فعالیتی که ریسک پذیری فعالیت شما چقدر بالاست و با چه قیمتی می‌خواهید آن را انجام بدهید.

الهه صالحی ـ خبرآنلاین